“ครั้นถึงยุคสมัยของเรา เราได้ทำเรื่องที่ผิดพลาดร้ายแรงยิ่งกว่านั้น นั่นคือการที่คนสับสนคำว่าเชื้อชาติ (race) กับคำว่าชาติ (nation) เหมือนสองสิ่งนี้เป็นสิ่งเดียวกัน ส่วนอำนาจอธิปไตยซึ่งดูเหมือนจะเป็นของประชาชนหรือผู้คนที่มีอยู่จริงก็กลับถูกนำไปผูกโยงกับกลุ่มทางชาติพันธุ์ หรือถูกมองว่าเป็นสิ่งที่เกิดมาจากกลุ่มทางชาติพันธุ์ (ethnographic) หรือกลุ่มที่ใช้ภาษาตระกูลเดียวกัน (linguistic) เสียอย่างนั้น ตอนนี้ผมอยากทำให้คำถามที่ตอบได้ยากเหล่านี้ชัดเจนขึ้น เพราะการเข้าใจความหมายของคำเหล่านี้อย่างผิดๆ แม้จะเพียงเล็กน้อย แต่หากเกิดขึ้นแล้วตั้งแต่เริ่มต้นการถกเถียงหรือตั้งข้อเสนอก็อาจนำไปสู่ความผิดพลาดร้ายแรงได้ในตอนท้าย
สิ่งที่เราจะทำต่อจากนี้ต้องอาศัยความละเอียดอ่อนเป็นอย่างมาก ดูไปก็คล้ายๆ การผ่าชำแหละสัตว์อยู่เหมือนกัน กล่าวคือ เรากำลังจะปฏิบัติกับสิ่งที่มีชีวิตในลักษณะเดียวกับที่เราปฏิบัติต่อสิ่งที่ตายแล้ว เราจะปฏิบัติกับพวกมันอย่างไร้ความรู้สึก โดยไม่มีการแบ่งแยกหรือเข้าข้างใคร”
- บางส่วนจาก ชาติคืออะไร?
คำบรรยาย ณ มหาวิทยาลัย Sorbonne เมื่อวันที่ 11 มีนาคม ค.ศ. 1882
ชาติคืออะไร? เป็นคำบรรยายที่มีชื่อเสียงของ แอร์เนสต์ เรอนอง (Ernest Renan) โดยเป็นปฏิกิริยาของเขาที่มีต่อการพ่ายแพ้ของฝรั่งเศสในสงครามฝรั่งเศส-ปรัสเซีย ซึ่งปรัสเซียได้ยึดเอาดินแดน Alsace - Lor - raine ไป โดยอาศัย "ความเป็นเยอรมัน" เป็นข้อกล่าวอ้างสิทธิ์เหนือดินแดน แต่ เรอนอง กลับให้ความสำคัญกับเจตจำนงของผู้คนที่จะอยู่ร่วมกันมากกว่าเกณฑ์ทางวัฒนธรรม จึงอาจกล่าวไดว่าคำบรรยายนี้เป็นต้นธารของแนวคิด "ชาตินิยมแบบพลเมือง" (civic nationalism) ซึ่งเป็นคู่งัดค้างกับ "ชาตินิยมที่เน้นเป็นชาติพันธุ์หรือวัฒนธรรม" (ethnic nationalism) ที่มีต้นธารมาจากฝั่งเยอรมัน
ชาติคืออะไร? เป็นหนึ่งในตัวบทสำคัญของการศึกษา "ชาติและชาตินิยม" ดังจะเห็นจะได้จากหนังสือรวมบทความว่าด้วยชาตินิยมจำนวนมากมักจะมีคำบรรยายนี้รวมอยู่ในเล่มด้วย อีกทั้งยังมีอิทธิพลต่อหนังสือ Imagined Communities ของ เบเนดิกท์ แอนเดอร์สัน อีกด้วย
แอร์เนสต์ เรอนอง (1823-1892) เป็นทั้งนักปรัชญา นักประวัติศาสตร์ และนักนิรุกติศาสตร์เชี่ยวชาญภาษาเซมิติกชาวฝรั่งเศส แต่เดิม เรอนอง ได้รับการศึกษาเพื่อเตรียมตัวจะเป็นพระในศาสนาคริสต์นิกายคาทอลิก ก่อนที่ความสนใจด้านประวัติศาสตร์และภาษาจะทำให้เขาหันเหตัวเองออกมา ในแวดวงวิชาการ เรอนอง มีชื่อเสียงอย่างมากจากการพยายามศึกษาคัมภีร์ไบเบิลและชีวิตของพระเยซูด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์อย่างเข้มงวด
